Ocena podstaw 2300-dniowej struktury SDA

Adwentyzm Dnia Siódmego podziela wiele doktryn biblijnych z resztą chrześcijaństwa. Nawet niektóre doktryny, które wielu ewangelików uważa za podejrzane, takie jak warunkowa nieśmiertelność i przestrzeganie sabatu, są lub były podzielane przez innych chrześcijan i renomowanych uczonych na przestrzeni dziejów. Jak sam przyznaje Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, jedyną doktryną, która jest dla niego całkowicie unikalna, jest jego rozumienie wydarzeń, które rzekomo rozpoczęły się w niebie w roku 1844, dokładnie 22 października.

Na tej stronie internetowej oraz w innych miejscach w Internecie dostępnych jest kilka znakomitych esejów na temat poważnych trudności egzegetycznych i historycznych związanych z twierdzeniem adwentystów, zatem ich treść nie ma potrzeby tutaj powtarzać. Jedynym tropem tych badań jest ustalenie ważności daty początkowej proroctwa obejmującego 2300 lat, które według adwentystów dnia siódmego zaczęło tykać w siódmym roku Artakserksesa I, datowanego, według literatury adwentystycznej, na rok 457 p.n.e. Nie będziemy się zajmować egzegezą Dana. 8:14, skąd pionierzy adwentystów wpadli na pomysł, że proroctwo trwające 2300 lat zakończy się w roku 1844. W każdym razie czytelnik nie powinien przyjmować za pewnik, że akceptujemy twierdzenie, że okres wspomniany w Dan. 8:14 zaczęło się gdzieś za panowania Artakserksesa I lub innego króla perskiego. Podobnie nikt nie powinien zakładać, że akceptujemy pogląd, że proroctwo o 70 tygodniach z 9. rozdziału Daniela zaczęło się w tym samym czasie, co 2300 wieczorów i poranków Dana. 8:14, albo że jedno lub oba proroctwa mają jakiś związek z Artakserksesem I.

Jedyna rzecz, na której się skupimy, to ważność stwierdzeń Ellen G. White na temat rzekomego chronologicznego początku 2300 „lat” gdzieś w siódmym roku Artakserksesa I, zgodnie z przyjęciem adwentyzmu dnia siódmego.

Istnieje kilka dość ogólnych odniesień Ellen White do roku 457 jako początku 2300 lat, które rzekomo zakończyły się w roku 1844. Na przykład:

W siódmym rozdziale Księgi Ezdrasza znajduje się dekret. Wersety 12-26. W najpełniejszej formie został on wydany przez Artakserksesa, króla Persji, w 457 r. p.n.e. Jednak w Księdze Ezdrasza 6:14 powiedziano, że dom Pana w Jerozolimie został zbudowany „zgodnie z przykazaniem [„dekretem”, marginesem] Cyrusa, i Dariusz, i Artakserkses, król perski”. Ci trzej królowie, tworząc, potwierdzając i dopełniając dekret, doprowadzili go do doskonałości wymaganej przez proroctwo, aby wyznaczyć początek 2300 lat. Przyjmując rok 457 p.n.e., kiedy dekret został ukończony, jako datę przykazania, uznano, że wypełniło się każde określenie proroctwa dotyczącego siedemdziesięciu tygodni. ¹

Jak dotąd wszelkie specyfikacje proroctw wypełniają się w uderzający sposób, a początek siedemdziesięciu tygodni ustalono bez wątpienia na rok 457 p.n.e., a ich koniec na rok 34 po Chr. Na podstawie tych danych nietrudno znaleźć koniec 2300 dni. Siedemdziesiąt tygodni – 490 dni – zostało odciętych od roku 2300 i pozostało 1810 dni. Po upływie 490 dni pozostało jeszcze do wypełnienia 1810 dni. Od roku 34 n.e. rok 1810 rozciąga się do roku 1844. W konsekwencji 2300 dni z Księgi Daniela 8:14 kończy się w roku 1844. Po upływie tego wielkiego proroczego okresu, na podstawie świadectwa anioła Bożego, „świątynia zostanie oczyszczona”. W ten sposób zdecydowanie wskazano czas oczyszczenia świątyni – który, jak niemal powszechnie uważano, miał miejsce podczas drugiego przyjścia. ²

Około siedemdziesiąt lat po powrocie pierwszej kompanii wygnańców pod wodzą Zorobabela i Jozuego na tron Medo-Persji wstąpił Artakserkses Longimanus. Imię tego króla wiąże się z historią świętą poprzez szereg niezwykłych opatrzności. To za jego panowania Ezdrasz i Nehemiasz żyli i pracowali. To on wydał w roku 457 p.n.e. trzeci i ostatni dekret o przywróceniu Jerozolimy. Jego panowanie przyniosło powrót grupy Żydów pod rządami Ezdrasza, ukończenie murów Jerozolimy przez Nehemiasza i jego współpracowników, reorganizację nabożeństw świątynnych oraz wielkie reformacje religijne wprowadzone przez Ezdrasza i Nehemiasza. Podczas swego długiego panowania często okazywał łaskę ludowi Bożemu, a w swych zaufanych i umiłowanych żydowskich przyjaciołach, Ezdraszu i Nehemiaszu, rozpoznał mężów wyznaczonych przez Boga, powołanych do szczególnego dzieła. ³

Nasze obliczenie czasu proroczego było tak proste i jasne, że nawet dzieci mogły to zrozumieć. Od daty dekretu króla Persji, znalezionego w Ezdrasza 7, wydanego w 457 roku przed Chrystusem, 2300 lat z Daniela 8:14 miało zakończyć się w roku 1843. W związku z tym oczekiwaliśmy końca tego roku przyjście Pana. Byliśmy niestety rozczarowani, gdy rok całkowicie minął, a Zbawiciel nie przyszedł. ⁴

Dekret Artakserksesa został wydany w siódmym roku jego panowania, w roku 457 p.n.e. Po raz kolejny rozproszonym Judejczykom dano możliwość realizacji zamierzenia Bożego w przywróceniu Syjonu. W wyniesieniu Ezdrasza na przywódcę objawiła się Boża opatrzność. Niektórzy to dostrzegli i chętnie skorzystali z przywileju powrotu w tak sprzyjających okolicznościach. ⁵

Jednak przy kilku okazjach była bardziej szczegółowa, próbując określić, kiedy w 457 rpne wydano dekret Artakserksesa. Jej najwcześniejsze stwierdzenie, które przyszło mi do głowy, zostało napisane nie później niż w 1868 roku:

Od razu nie przypuszczano, że jeśli dekret nie zostanie wydany na początku roku 457 p.n.e., to 2300 lat nie dopełni się do końca roku 1843. Ustalono jednak, że dekret został wydany pod koniec roku 1843. rok 457 p.n.e. , a zatem okres proroczy musi sięgać jesieni 1844. Dlatego wizja czasu nie opóźniała się, choć wydawało się, że tak. Nauczyliśmy się opierać na języku proroka. „Bo wizja trwa jeszcze wyznaczony czas, ale na końcu przemówi, a nie skłamie; choćby się zwlekała, czekaj na nią; bo na pewno przyjdzie, nie będzie zwlekać”. ⁶

Tak więc, zgodnie z tym akapitem, dekret Artakserksesa „został wydany pod koniec roku 457 p.n.e.” I zostało to „ustalone” przez osoby zaangażowane w kalkulacje adwentystów. Prawdopodobnie bylibyśmy rozsądni, gdybyśmy zinterpretowali, że „blisko końca” oznacza gdzieś w drugiej połowie roku, to znaczy gdzieś pomiędzy 1 lipca a 31 grudnia 457 roku p.n.e.

W niektórych późniejszych tekstach pani White wyraża się jeszcze bardziej szczegółowo:

„Od wyjścia przykazania o przywróceniu i odbudowaniu Jerozolimy do Mesjasza-Księcia upłynie siedem tygodni, sześćdziesiąt i dwa tygodnie”, czyli sześćdziesiąt dziewięć tygodni, czyli 483 lata. Dekret Artakserksesa wszedł w życie jesienią 457 r. p.n.e. Od tej daty 483 lata rozciągają się do jesieni 27 r. n.e. (Patrz dodatek). W tym czasie to proroctwo się spełniło. Słowo „Mesjasz” oznacza „Namaszczony”. Jesienią roku 27 Chrystus został ochrzczony przez Jana i otrzymał namaszczenie Duchem Świętym. Apostoł Piotr świadczy, że „Bóg namaścił Jezusa z Nazaretu Duchem Świętym i mocą”. Dzieje Apostolskie 10:38. A sam Zbawiciel oświadczył: „Duch Pański nade mną, ponieważ namaścił mnie, abym głosił ewangelię ubogim”. Łukasza 4:18. Po swoim chrzcie udał się do Galilei, „głosząc ewangelię o królestwie Bożym i mówiąc: Czas się wypełnił”. Marka 1:14, 15. ⁷

Należy zauważyć, że w ciągu dwóch dekad, które upłynęły od jej pierwotnej prezentacji w 1868 r., dekret Artakserksesa był obecnie postrzegany jako wchodzący w życie, a nie po prostu wydany. Jak zobaczymy, ma to ogromne znaczenie. Ponadto jako porę roku, w której dekret „weszedł w życie”, wskazuje się jesień.

Wszystkie pozostałe fragmenty są podobne:

Do tego ruchu doprowadziło odkrycie, że dekret Artakserksesa o przywróceniu Jerozolimy, który stanowił punkt wyjścia dla okresu 2300 dni, wszedł w życie jesienią 457 roku p.n.e., a nie na początku roku, jak wcześniej sądzono. Licząc od jesieni 457 r., 2300 lat kończy się jesienią 1844 r. (Zobacz uwagę w dodatku na stronie 329.) ⁸

Zauważmy, że twierdzenie, że dekret Artakserksesa „wszedł w życie” jesienią 457 r. p.n.e., było „odkryciem”. Niestety nie wiemy, kim był odkrywca. Być może powinniśmy interpretować, że była to ta sama osoba lub osoby, które również „upewniły się”, że dekret został „wydany pod koniec roku 457 p.n.e.”.

Zaakceptowanie tego wniosku oznaczało wyrzeczenie się dotychczasowego liczenia okresów proroczych. Stwierdzono, że 2300 dni rozpoczęło się wraz z wejściem w życie przykazania Artakserksesa dotyczącego odbudowy i budowy Jerozolimy jesienią 457 r. p.n.e. Biorąc to za punkt wyjścia, można było stwierdzić, że wszystkie wydarzenia przepowiedziane w Księdze Jezusa były w doskonałej harmonii. wyjaśnienie tego okresu w Daniela 9:25-27. Sześćdziesiąt dziewięć tygodni, pierwsze 483 z 2300 lat, miało dotrzeć do Mesjasza, Pomazańca; a chrzest i namaszczenie Chrystusa Duchem Świętym w roku 27 n.e. dokładnie spełniło tę specyfikację. W połowie siedemdziesiątego tygodnia Mesjasz miał zostać zabity. Trzy i pół roku po swoim chrzcie Chrystus został ukrzyżowany wiosną 31 roku naszej ery. Siedemdziesiąt tygodni, czyli 490 lat, miało dotyczyć zwłaszcza Żydów. Po upływie tego okresu naród przypieczętował swoje odrzucenie Chrystusa prześladowaniem Jego uczniów, a apostołowie zwrócili się do pogan w roku 34 n.e. Pierwsze 490 lat z 2300, które wówczas się skończyły, pozostało 1810 lat. >Od roku 34 ne rok 1810 trwa do roku 1844. „Wtedy” – powiedział anioł – „świątynia zostanie oczyszczona”. Wszystkie poprzednie specyfikacje proroctwa bez wątpienia wypełniły się w wyznaczonym czasie. ⁹

Ciężar głoszenia Chrystusa był następujący: „Czas się wypełnił i przybliżyło się królestwo Boże; pokutujcie i wierzcie ewangelii”. Zatem przesłanie ewangelii przekazane przez samego Zbawiciela opierało się na proroctwach. „Czas”, który oznajmił, że się wypełnił, był okresem oznajmionym Danielowi przez anioła Gabriela. „Siedemdziesiąt tygodni” – powiedział anioł – „wyznaczono nad twoim ludem i twoim świętym miastem, aby położyć kres przestępstwu i położyć kres grzechom, i dokonać pojednania za nieprawość, i wprowadzić wieczną sprawiedliwość, i zapieczętować widzenie i proroctwo oraz namaścić Miejsce Najświętsze”. Dan. 9:24. Dzień w proroctwie oznacza rok. Zobacz numer. 14:34; Ezech. 4:6. Siedemdziesiąt tygodni, czyli czterysta dziewięćdziesiąt dni, reprezentuje czterysta dziewięćdziesiąt lat. Podano punkt wyjścia dla tego okresu: „Wiedz więc i zrozum, że od wyjścia przykazania o przywróceniu i odbudowaniu Jerozolimy aż do Mesjasza, księcia, upłynie siedem tygodni, siedemdziesiąt dwa tygodnie”, czyli sześćdziesiąt dziewięć tygodni czyli czterysta osiemdziesiąt trzy lata. Dan. 9:25. Przykazanie przywrócenia i odbudowania Jerozolimy, ukończone dekretem Artakserksesa Longimanusa (zob. Ezd 6:14; 7:1, 9, mar.), weszło w życie jesienią roku 457 p.n.e. Od tego czasu czterysta osiemdziesiąt lat trzy lata rozciągają się do jesieni 27 r. n.e. Według proroctwa okres ten miał trwać aż do Mesjasza, Pomazańca. W roku 27 n.e. Jezus podczas swego chrztu otrzymał namaszczenie Duchem Świętym i wkrótce potem rozpoczął swoją służbę. Następnie ogłoszono przesłanie. „Czas się wypełnił”. ¹⁰

Wreszcie w jej pośmiertnej książce poświęconej okresowi monarchii hebrajskich znajdujemy następujący akapit, którego oryginału rękopisu nie udało nam się ustalić:

Anioł Gabriel oznajmił Danielowi czas pierwszego przyjścia i niektórych głównych wydarzeń związanych z dziełem życia Zbawiciela. „Siedemdziesiąt tygodni” – powiedział anioł – „wyznaczono nad twoim ludem i twoim świętym miastem, aby położyć kres przestępstwu i położyć kres grzechom, i dokonać pojednania za nieprawość, i wprowadzić wieczną sprawiedliwość, i zapieczętować widzenie i proroctwo oraz namaścić Miejsce Najświętsze”. Daniela 9:24. Dzień w proroctwie oznacza rok. Zobacz Liczb 14:34; Ezechiela 4:6. Siedemdziesiąt tygodni, czyli czterysta dziewięćdziesiąt dni, reprezentuje czterysta dziewięćdziesiąt lat. Podano punkt wyjścia dla tego okresu: „Wiedzcie więc i zrozumcie, że od wyjścia przykazania o przywróceniu i odbudowaniu Jerozolimy aż do Mesjasza upłynie Książę siedemdziesiąt tygodni, siedemdziesiąt dwa tygodnie” (Daniel 9:25). ), sześćdziesiąt dziewięć tygodni, czyli czterysta osiemdziesiąt trzy lata. Przykazanie przywrócenia i odbudowania Jerozolimy, zakończone dekretem Artakserksesa Longimanusa, weszło w życie jesienią 457 roku p.n.e. Zob. Ezd 6:14; 7:1, 9. Od tego czasu czterysta osiemdziesiąt trzy lata upływają do jesieni 27 roku n.e. Według proroctwa okres ten miał trwać aż do Mesjasza, Pomazańca. W roku 27 n.e. Jezus podczas swego chrztu otrzymał namaszczenie Duchem Świętym i wkrótce potem rozpoczął swoją służbę. Następnie ogłoszono wiadomość: „Czas się wypełnił”. Marka 1:15. ¹¹

Powyższe cytaty wystarczą, aby ustalić, że zdaniem Ellen G. White dekret Artakserksesa został „wydany” lub „weszedł w życie” gdzieś jesienią 457 roku p.n.e. Ponieważ łączy tę datę z dekretem zapisanym w Ezdrasza 7, gdzie jest mowa o siódmym roku Artakserksesa (wersety 7-9), oceńmy, na ile trafne jest jej oszacowanie. ¹²

Artakserkses I był synem króla Kserksesa, znanego w literaturze klasycznej z próby podboju Grecji. Oprócz źródeł epigraficznych pochodzących z Imperium Perskiego, istnieje kilka źródeł greckich, które wspominają o różnych wydarzeniach z życia Kserksesa, łącznie z jego śmiercią. Wspólne zeznania wszystkich tych źródeł, zwracając szczególną uwagę na papirus Elefantyński AP 6, wskazują, że Kserkses został zamordowany w drugiej połowie roku 465 p.n.e., gdzieś pomiędzy sierpniem a grudniem, prawdopodobnie przed 17 grudnia. Chociaż przejście między Kserksesem a Artakserksesowi nie było gładko, lata panowania Artakserksesa liczono od chwili śmierci ojca. W kalendarzu egipskim rokiem wstąpienia Artakserksesa na tron był rok 466/465 p.n.e. (17 grudnia 466 do 17 grudnia 465); w kalendarzu perskim (babilońskim), rozpoczynającym się wiosną, jego rokiem wstąpienia na tron był rok 465/464 p.n.e. (24 kwietnia 465 do 12 kwietnia 464); w kalendarzu hebrajskim, rozpoczynającym się jesienią, jego rok wstąpienia na tron również przypadał na 465/464 p.n.e. (18 października 465 do 6 października 464). Innymi słowy, ponieważ żydowski Nowy Rok, rozpoczynający się w siódmym miesiącu, rozpoczął się jakieś sześć miesięcy po swoim babilońskim odpowiedniku, pierwszym roku Artakserksesa, następującym bezpośrednio po roku jego wstąpienia na tron, rozpoczął się 12 kwietnia 464 roku p.n.e., zgodnie z według kalendarza babilońskiego, ale 6 października 464 roku p.n.e. według kalendarza żydowskiego. Ułatwia to obliczenie, kiedy faktycznie rozpoczął się siódmy rok Artakserksesa. W kalendarzu babilońskim był to 8 kwietnia 458 roku p.n.e.; w kalendarzu żydowskim był to 1 października 458 roku p.n.e.

Obecnie jesteśmy w doskonałej sytuacji, aby ustalić, kiedy Ezdrasz opuścił Babilon w swojej podróży do Jerozolimy. W Ezdrasza 7:9 czytamy, że zgodnie z postanowieniami dekretu Artakserksesa Ezdrasz opuścił Babilon pierwszego dnia pierwszego miesiąca. Jeśli mamy to obliczyć według kalendarza babilońskiego, Ezdrasz odszedłby 8 kwietnia 458 roku p.n.e.; z drugiej strony, jeśli data ta jest zgodna z rachunkami żydowskimi, Ezdrasz opuściłby Babilon 26 marca 457 roku p.n.e. Przybył do Jerozolimy pierwszego dnia piątego miesiąca tego samego siódmego roku (wersety 7, 9), to znaczy albo 3 sierpnia 458 roku p.n.e., jeśli jest to data babilońska, albo, według liczenia żydowskiego, 23 lipca 457 p.n.e. Wniosek z tego jest taki, że Ezdrasz nie mógł przybyć do Jerozolimy później niż w połowie lata 457 r. p.n.e. W tym roku hebrajski Nowy Rok, pierwszego dnia siódmego miesiąca, przypadał 19 września, chociaż sama jesień astronomiczna rozpoczęła się 28 września, a pierwszy nów księżyca po tym przypadał 19 października. Innymi słowy, jeśli Ezdrasz w ogóle udał się do Jerozolimy w roku 457 p.n.e., przybył tam na 88 dni przed kalendarzowym początkiem właściwej pory jesiennej, czyli 58 dni przed hebrajskim Nowym Rokiem. Oczywiście, gdyby jego podróż odbyła się rok wcześniej, przybyłby do Jerozolimy 443 dni przed kalendarzowym początkiem właściwej pory jesiennej, czyli 413 dni przed hebrajskim Nowym Rokiem juliańskim 457 p.n.e.

Oczywiście powyższe rozważania stwarzają bardzo poważny problem wiarygodności dla Ellen White. Biorąc pod uwagę, że Ezdrasz opuścił Babilon zgodnie z postanowieniami dekretu Artakserksesa i że dotarł do celu najpóźniej na trzy miesiące przed określeniem pani White o „jesieni 457 r. p.n.e.” jakie kryteria należy zastosować, aby stwierdzić, że dekret „weszedł w życie” trzy miesiące po jego przybyciu? Jak to możliwe, że weszło w życie siedem (lub dziewiętnaście) miesięcy po wyjeździe, na który zezwalał sam dekret? Jedynym wyjaśnieniem wydaje się być to, że dekret wszedł w życie bezpośrednio przed wyjazdem Ezdrasza, w przeciwnym razie jego wyjazd byłby nielegalny; następnie dekret zawieszono do czasu przybycia Ezdrasza, po czym miał trzymiesięczny (lub dziewiętnastomiesięczny) urlop; następnie ponownie weszło w życie. Ponieważ jest to prawdopodobnie zbyt naciągane nawet dla najbardziej zagorzałych zwolenników pani White, nie można tego wziąć pod uwagę. Sam dekret nie mógł zostać wydany po wyjściu Ezdrasza z Babilonu, co oznacza, że został opublikowany najpóźniej zimą, na początku 457 roku p.n.e., a być może na początku 458 roku p.n.e. lub nawet wcześniej.

Powyższe rozważania są ważne niezależnie od tego, czy zgadzamy się, czy nie, z innymi pokrewnymi koncepcjami zawiłego toku rozumowania Adwentyzmu Dnia Siódmego, w szczególności z samą naturą dekretu Artakserksesa, stanem Jerozolimy w tamtym czasie, rzeczywistością powiązania tego dekret i początek 70 tygodni, charakter 70 tygodni i rzekomo zbieżny początek 2300 wieczorów i poranków oraz 70 tygodni. Właściwie krótka refleksja pokazuje, że poza niszczycielskim charakterem faktycznego datowania dekretu Artakserksesa, dekret ten nie miał żadnego związku z odbudową Jerozolimy, gdyż Jerozolimę uważano za odbudowaną już na początku panowania Dariusza, Artakserksesa Dziadek; w konsekwencji 70 tygodni, których zakładanej treści mesjańskiej nie można poważnie podtrzymać, nie mogło rozpocząć się za dni Artakserksesa; wreszcie początek 2300 wieczorów i poranków w ogóle nie jest powiązany z początkiem 70 tygodni, chociaż wydaje się, że oba kończą się jednocześnie .

Ten obiektywny dowód poddaje w bardzo głębokie wątpliwości twierdzenia pani White, jakoby ktoś „stwierdził” lub „odkrył”, że „wejście w życie” dekretu Artakserksesa miało miejsce jesienią 457 r. Z całą pewnością nie wszedł on wówczas w życie czasie, więc tak błędne przekonanie nie mogło zostać „stwierdzone” ani „odkryte” przez żadnego kompetentnego badacza. Mógł do tego dojść lub „odkryć” go ktoś, kto nie miał pojęcia, o czym mówi, a wszystko wskazuje na to, że zostało to „potwierdzone” przez jakąś oszukaną osobę lub osoby, które halucynacje własnego pomysłu pomyliły z wizjami z nieba. Na takim fundamencie chronologicznym stoi budynek z 1844 roku, którego ściany i dach są jeszcze słabiej solidne.

1. Ellen G. White, Wielki bój (1911), s. 326-327; pierwotnie opublikowane w wydaniu z 1888 r. na tych samych stronach.

2. Tamże. , P. 328; pierwotnie opublikowane w wydaniu z 1888 r. na tej samej stronie.

3. Ellen G. White, Prorocy i królowie (1917), s. 3-3. 607; nieznacznie zmodyfikowany w stosunku do oryginału w RH, 30 stycznia 1908 par. 1.

4. Ellen G. White, Świadectwa dla Kościoła, tom. 1 (1855-1868), s. 1. 52. Ten sam tekst pojawił się ponownie w Life Sketches of Ellen G. White (1915), s. 57-58 oraz w Christian Experience and Teachings of Ellen G. White (1922), s. 52. 49.

5. Ellen G. White, RH, 13 lutego 1908, ust. 1.

6. Ellen G. White, Świadectwa dla Kościoła, tom. 1 (1855-1868), s. 1. 52. Ten sam tekst pojawił się ponownie w ST z 30 marca 1876 r., ust. 2, a następnie w Life Sketches of James White i Ellen G. White (1880), s. 185-186, w wydaniu tej samej książki z 1888 roku (te same strony), w Life Sketches of Ellen G. White (1915), P. 58 oraz w: Christian Experience and Teachings of Ellen G. White (1922), s. 23. 50. Podkreślenie.

7. Ellen G. White, Wielki bój (1911), s. 25. 327. Pierwotnie ukazało się to w wydaniu tej samej książki z 1888 r. (na tej samej stronie). Podkreślono.

8. Tamże. , s. 398-399. Pierwotnie ukazało się to w wydaniu tej samej książki z 1888 roku (na tych samych stronach). Podkreślono.

9. Tamże. , P. 410. Pierwotnie ukazało się to w wydaniu tej samej książki z 1888 r. (na tej samej stronie). Tekst ten pojawia się także w Wiarę, którą żyję (1958), s. 23. 208 oraz w Maranatha (1976), s. 208. 247. Podkreślenie.

10. Ellen G. White, Pragnienie wieków (1898), s. 25. 233. Tekst ten pojawia się także w God’s Amazing Grace (1973), s. 233. 12. Podkreślenie.

11. Ellen G. White, Prorocy i królowie (1917), s. 698-699. Podkreślono.

12. Ci, którzy chcą zweryfikować poniższe informacje, mogą skorzystać z przestudiowania Siegfrieda H. Horna i Lynn H. Wood, The Chronology of Ezra 7 (Waszyngton, DC: Review and Herald Publishing Association, 1953). Celem tej naukowej książki Adwentystów Dnia Siódmego jest wykazanie, że za dni Ezdrasza i Nehemiasza na starożytnym Bliskim Wschodzie istniało kilka systemów kalendarzy i że można stwierdzić, że siódmy rok Artakserksesa I obejmował kilka miesięcy Rok juliański nazywamy 457 p.n.e., w zależności od zastosowanego systemu kalendarza.